شيوه نامه اجرايي دفن بهداشتي پسماندهاي عادي در روستاهاي كشور در راستاي اجراي مفاد قانون مديريت پسماند بويژه مواد 5 و 6 آيين نامه اجرايي آن به منظور حفظ محيط زيست كشور از آثار زيان‌بار دفع غيراصولي و غيربهداشتي پسماندهاي جامد روستايي با همكاري سازمان شهرداري ها و دهياري هاي كشور و سازمان حفاظت محيط زيست تدوين و به استانداري ها ابلاغ شد.
به گزارش روابط عمومي سازمان شهرداري ها و دهياري هاي كشور ، اين شيوه نامه با همكاري دفتر هماهنگي عمراني و خدمات روستائي سازمان شهرداري ها و دهياري هاي كشور و سازمان حفاظت محيط زيست ، در مركز مطالعات برنامه ريزي شهري و روستايي سازمان شهرداري ها و دهياري ها تدوين و از سوي مهندس خندان دل معاون عمران و توسعه امور شهري و روستائي وزير كشور و رئيس سازمان شهرداري ها و دهياري هاي كشور براي اجرا در مناطق روستائي به استانداري ها ابلاغ شد و تمامي دهياري ها و مديريت هاي اجرايي پسماند در سطح روستاهاي كشور موظف به رعايت مفاد اين شيوه نامه و ايجاد بستر اجرايي مناسب در سطح روستاها مي باشند.
اهداف تدوين اين شيوه نامه عبارتست از : حفظ سلامت انسان‌ها و محيط زيست در برابر خطرات ناشي از شيوه‌هاي نادرست دفع پسماند در روستاهاي كشور ، اجراي روش‌هاي صحيح دفن بهداشتي پسماندها در روستاهاي كشور ، حفظ منابع طبيعي و وضعيت زيباشناختي و بكر روستاهاي كشور و جلوگيري از انتشار آلودگي‌هاي ناشي از دفع غيراصولي و غيربهداشتي پسماندها و انتشار بيماري در روستاهاي كشور.
يكي از موارد اين شيوه نامه ، ضوابط مكان‌يابي محل‌هاي دفن پسماند روستايي است كه به موجب آن در روستاهاي با جمعيت كمتر از 50 خانوار، حمل پسماند در فواصل طولاني مقدور نبوده و لازم است كه بر حسب پراكنش خانوارها در روستا، در محلي نزديك به روستا، ترجيحاً در فاصله حداقل 500 متر خارج از محدوده روستا اقدام به انتخاب محل دفن يا گودال دفن پسماند شود.
همچنين در ساير روستاها مراحل لازم براي يافتن مكان مناسب براي دفن پسماند روستايي شامل گردآوري نقشه‌ها و اطلاعات پايه مورد نياز ، تعيين شعاع جستجو ، تعيين ضوابط مكان يابي و معيارها و ضوابط اصلي مكان‌يابي ابلاغ شده توسط سازمان حفاظت محيط زيست ، انتخاب چند محل مناسب با توجه به مراحل قبل ، انجام بازديد ميداني از تمام نقاط انتخاب شده و انتخاب بهترين گزينه با توجه به شرايط محلي ، معرفي بهترين مناطق به مردم محلي و كسب موافقت آنها و در نهايت اخذ مجوزهاي لازم از ادارات ذيصلاح است.
به موجب مفاد اين شيوه نامه ، به منظور كاهش هزينه‌ها و كاهش اثرات سوء زيست محيطي ناشي از تعدد مكان‌هاي دفن پسماندها، استفاده از مكان‌هاي دفن مشترك و متمركز در سطح روستاهاي كشور توصيه مي‌شود .
براي پتانسيل سنجي مكان‌هاي دفن مشترك مواردي از قبيل فاصله روستاها از يكديگر ، جمعيت روستاها ، نقاط شهري موجود در پيرامون روستاها و فاصله روستاها از محل دفن پسماندهاي شهري ، وضعيت ناوگان جمع آوري و حمل پسماند در مجموعه روستاها ،وضعيت راه‌هاي ارتباطي بين روستاها ، متولي مديريت پسماند و تجهيزات موجود براي دفن پسماند در سطح روستاها بايد مورد توجه قرار گيرد.
بر اساس شيوه نامه اجرايي دفن بهداشتي پسماندهاي عادي در روستاها ، تمامي محل‌هاي دفن ترجيحاً بايد به گونه‌اي برنامه‌ريزي شوند كه خاك پوششي مورد نياز از محل دفن و پيرامون آن تأمين شود و نيازي به حمل خاك از محل هاي ديگر نباشد. همچنين خاك مورد استفاده داراي نفوذپذيري كمي باشد و از تراكم پذيري كافي برخوردار باشد.
همچنين در زمينه انتخاب تجهيزات مديريت شيرابه در اين شيوه نامه آمده : اگر محل دفن روستايي در مناطق خشك و نيمه خشك كم بارش واقع شده و يا محل در نزديكي محل‌هاي حساس نمي‌باشد ، نيازي به احداث سيستم جمع آوري و تصفيه شيرابه نيست و پالايش طبيعي خاك قادر به پذيرش و تصفيه شيرابه توليدي خواهد بود اما در نقاط حساس به لحاظ زيست محيطي مانند مناطق شمالي و روستاهاي واقع در سواحل جنوب كشور و در محل‌هاي دفن بزرگ لازم است كه سيستم جمع آوري و تصفيه شيرابه پيش بيني شود.
ضمنا به موجب الزامات راهبري دفن پسماندهاي روستايي اين شيوه نامه ، پسماندها بايد در لايه‌هاي نازكي پخش و فشرده گردند و پسماندهاي فشرده شده بايد روزانه توسط حداقل 5 سانتيمتر خاك يا ساير مواد زائد بي اثر ديگر مثل كمپوست پوشش داده شوند.
همچنين دفن مواد زائد مايع و لجن‌هاي فاضلاب در محل دفن پسماندهاي روستايي ممنوع و در اين ارتباط ضروري است هماهنگي هاي لازم با اداره آب و فاضلاب روستايي (آبفار) جهت دفع اين مواد انجام پذيرد.ضمنا دفن جزء ويژه پسماندهاي خانگي در محل‌هاي دفن پسماند ممنوع است.
الزامات حصاركشي و ايجاد فضاي سبز در اطراف محل‌هاي دفن روستايي از ديگر موضوعات اين شيوه نامه است كه به موجب آن حصاركشي و ايجاد محدوديت در دسترسي به محل دفن و محوطه عمليات جهت كنترل دسترسي‌ها و ورود حيوانات اهلي و غيراهلي لازم است و تمام نقاط دسترسي بايد مجهز به درهاي قفل دار باشند.
ضمنا در قسمت نحوه تعيين تجهيزات و ماشين‌آلات مناسب براي شيوه‌هاي مختلف دفن پسماندهاي جامد روستايي اين شيوه نامه آمده است : جهت توسعه و آماده سازي محل دفن پسماندها، وجود تجهيزات مناسب و كافي در تمام روزها در محل دفن لازم است. تعداد و نوع ماشين آلات مورد نياز در محل‌هاي دفن مشترك روستايي بستگي به ميزان و نوع پسماندهاي ورودي به آن، شرايط جغرافيايي و آب و هوايي منطقه، نوع و مقدار خاك پوششي، فاصله جابجايي پسماند و خاك، ميزان فشرده‌سازي، شكل محل دفن، بودجه و امكانات در دسترس و نحوه مديريت دهياري دارد. علاوه بر آن نوع سيستم ذخيره‌سازي موقت (ظروف و مخازن ذخيره‌سازي) در انتخاب نوع ماشين‌آلات حمل كننده پسماند به محل‌هاي دفن مؤثر است.
به موجب اين شيوه نامه ، ساختار مديريت دفن پسماندهاي روستايي به اين صورت است كه دهياري موظف است نسبت به جمع آوري، حمل و دفن پسماند روستايي اقدام نمايد و اجراي مفاد اين شيوه‌نامه در صورتي كه روستايي فاقد دهيار و نهاد دهياري باشد تا تشكيل دهياري بر عهده شوراي اسلامي روستا يا مسئول مربوطه در روستا است .
ضمنا شهرداري‌هايي كه داراي روستاهايي در حريم شهر و يا در نزديكي شهر مي‌باشند، همكاري لازم را جهت پذيرش و دفن پسماندهاي اين روستاها، در محل دفن پسماند شهري به عمل آورند و دهياري موظف به تأمين تجهيزات و وسايل و نيروي كاري لازم جهت جمع آوري، حمل و دفن بهداشتي پسماندهاي روستائي است.
به منظور تأمين پايدار هزينه هاي نيروي انساني و هزينه جاري عمليات دفن بهداشتي، لازم است بعد از آگاه نمودن مردم در خصوص اهميت دفن بهداشتي و جلب مشاركت آنها، هزينه خدمات مديريت پسماند بر اساس دستورالعمل ابلاغ شده شماره 3/1/871121/س مورخ 9/7/86 وزارت كشور (سازمان شهرداري ها و دهياري هاي كشور ) ، پس از طي مراحل قانوني از مردم روستا وصول شود.
منبع : سایت سازمان شهرداریها و دهیاریهای کشور
مصوبه سال 94 هيئت وزيران در زمينه مديريت پسماند